Wczoraj tj. 30 sierpnia 2024 roku Timor Wschodni (Timor Leste) będący pierwszym niepodległym Państwem powstałym w XXI wieku, obchodził 25-tą rocznicy konsultacji społecznych z 30 sierpnia 1999 r. Konsultacje, czyli po prostu Referendum Niepodległościowe odbyły się na wniosek ówczesnego Prezydenta Republiki Indonezji, Jusufa Habbibie, ponieważ Timor Wschodni był od roku 1975, kiedy to na krótko wyrwał się z portugalskiej kurateli, okupowany przez swojego wielkiego sąsiada.
Pytania referendalne były tylko dwa.
– czy akceptujesz status specjalny prowincji Timor Wschodni pozostając w granicach Indonezji?
– czy odrzucasz status specjalny i opowiadasz się za separacją od Indonezji?
W referendum udział wzięło 99% (450 tysięcy) ze wszystkich uprawnionych do glosowania.
Wyniki były miażdżące dla zwolenników pozostania w Indonezji. 355 tysięcy Timorczyków (78,5%) opowiedziało się za NIEPODLEGŁOŚCIA!
Wyniki Referendum 19 października 1999 zostały uznane przez Dżakartę co w konsekwencji otworzyło drogę do Niepodległości. Wycofujące się oddziały Indonezyjskiego wojska i niezadowoleni z wyników Referendum muzułmanie, doprowadzili jeszcze do walk, w których zginęło do 2000 osób.
Tym nie mniej rezultatem Referendum była Niepodległość ogłoszona 22 maja 2002 roku.
Obchody 25-tej rocznicy odbywały się na terenie całego Kraju przy udziale urzędników państwowych wszystkich szczebli.
Referendum Niepodległościowe 1999 było fundamentalnym punktem zwrotnym w historii niewielkiego Timoru Leste. Dumny, waleczny Naród wykorzystał swoje 5 minut, jedyny moment historii, kiedy Indonezja borykała się ze swoimi własnymi problemami wewnętrznymi po obaleniu Dyktatora Suharto w 1998 roku. Gdyby nie sprzyjające okoliczności być może do dzisiaj „Tim Tim” jak zdrobniale Indonezyjczycy nazywają Timor Wschodni, od nazwy w języku indonezyjskim „Timor Timur”, byłby tylko jedną z prowincji Republiki.
Obchody rocznicy Referendum 1999, rozłożono na kilka dni i wiele wydarzeń kulturalnych na które zaproszono licznych gości zagranicznych z Sekretarzem Generalnym ONZ na czele.
25-ta rocznica pokazać miała, iż to nie kto inny jak Ludzie, Timorczycy, zapracowali swoją postawą na Niepodległość i dlatego organizowana była pod hasłem:
„To ludzie walczyli! To ludzie cierpieli!! To ludzie wygrali walkę!!!
Ludzie są wielkimi bohaterami niepodległości!!!”
W Dili główne uroczystości odbyły się na Stadionie Miejskim w Parlamencie Narodowym oraz w Archiwum i Muzeum Oporu Timoru, które szczerze polecam odwiedzić każdemu wybierającemu się do Timoru Wschodniego.
